Arnhem houdt regie met eigen data en onafhankelijke software

Groei van laadpalen in Arnhem

Met de groei van het aantal elektrische voertuigen groeit ook de vraag naar laadpalen. In Arnhem staan al 1200 publieke laadpunten op straat en dit aantal zal de komende jaren exponentieel stijgen. In Nederland zijn in 2022 ongeveer 30.000 laadpunten bijgekomen, en deze groei zal voorlopig niet stagneren.

Diversiteit aan typen laadpunten en exploitanten

Laadpalen komen van veel verschillende partijen, met verschillende soorten type laadpalen en ook verschillende soorten contracten. In Arnhem zijn inmiddels 3 verschillende exploitanten actief in de openbare ruimte, en geen aparte exploitanten in de eigen parkeergarages ( doet de gemeente zelf) en op de parkeerterreinen bij gemeentelijke gebouwen. Daarnaast zijn nog een paar snellaadexploitanten actief en worden gecombineerde laadeilanden aangelegd van snel- en langzaamladen. Ten slotte vindt bij nieuwbouw en gebiedsontwikkeling uitrol plaats met laadpunten in combinatie met lichtmasten. Het overzicht dreigde voor de gemeente verloren te gaan.

Uitrolproces

Naast het overzicht en data over de laadpunten is er continu een complex proces van uitrol en uitbreiding, verplaatsing en verwijdering gaande. Meer dan 80 kleine en grote stappen moeten soms worden genomen met overdrachtsmomenten tussen partijen, afhankelijk van het contract en type locatie. Aan het einde van een contractperiode vindt overdracht van bestaande locaties plaats, waar de gemeente inzicht in moet hebben om het netwerk te waarderen. Deze factoren kan het voor gemeenten behoorlijk uitdagend maken om centraal de laadinfrastructuur te beheren en uit te bouwen. Het was tijd om na te denken over zelfstandig asset management door de gemeente.

Overlaten aan de markt?

Door dit complexe proces en vele databronnen kan het voor gemeenten verleidelijk zijn om het beheer uit handen te geven aan exploitanten. Dit is begrijpelijk, maar tegelijk ook niet erg verstandig. Exploitanten zijn divers en hebben ieder hun eigen werkwijze. Het zijn commerciële organisaties en zullen vanuit winstoogmerk handelen, wat niet altijd profijt oplevert voor de burgers. In de loop van de tijd krijgen gemeenten te maken met meerdere oude en nieuwe contractanten, hetgeen overzicht bemoeilijkt. Bij nieuwe aanbestedingen of vergunninguitgifte is het niet makkelijk vanuit data beslissingen te nemen over het bestaande en toekomstige netwerk.

Onafhankelijk beheer op basis van eigen data

Om gemeenten te helpen het heft in eigen handen te nemen, gebruikt gemeente Arnhem eigen data en onafhankelijke software. Dit maakt het mogelijk regie te pakken als gemeente. Tegelijk stelt het de markt in staat te doen waar ze goed in is: het efficiënt exploiteren van het laadnetwerk, binnen de kaders van de gemeente. In een aantal stappen wist de gemeente dit te bereiken. Het proces werd inzichtelijk en er ontstond een onafhankelijk beeld dat helpt bij een verstandige uitrol. Deze stappen kunnen dienen als voorbeeld voor andere gemeenten:

1. Maak een gedragen laadplan
Al in 2015 maakte Arnhem een eerste versie van een eigen laadplan. Hierin leg je vast waar uitbreiding van het netwerk plaats gaat vinden, van welk type laadinfra en hoeveel. Arnhem was een van de eerste Europese overheden die hiervoor planningssoftware voor gebruikte en dashboards creëerde voor inzicht in het netwerk. Dit plan wordt voortdurend geüpdatet met bestaande locaties van alle typen laadinfra, en toekomstige op basis van een gedegen prognose.
Belangrijk hierbij was om collega’s binnen de gemeente te betrekken. Zo ontstond een gedragen plan waar uiteindelijk ook buurtbewoners hun zegje over konden doen. De netbeheerder keek hierin mee. Netbeheerders proberen de laadvraag de modelleren en de werkstroom voor aansluitingen separaat voor laadinfrastructuur zo goed mogelijk te bedienen.

Innovaties, zoals het integreren van laadpunten in lichtmasten, werden meegenomen in het laadplan. Tot op stoeptegelniveau weten gemeente, exploitanten en netbeheerder wat de bedoeling is. Verschillende deels gemeentelijke data werden gebruikt om het plan verder te verfijnen, zoals grondeigendom, vervuiling en de ligging van de netten.

2. Definieer in je contract rollen, data-eigendom en een duidelijk proces
In de verschillende contracten die de gemeente sloot stond duidelijk weergegeven wie welke rol had en via welk proces gewerkt moest worden. De data rond de door de gemeente gecontracteerde laadpalen bleef juridisch eigendom van de gemeente. In een workflow die samen met de provincie werd geïmplementeerd is zichtbaar hoeveel plaatsingsprocessen lopen, waar, maar ook bij wie, en waar aanvragen soms te lang blijven liggen. Diverse partijen kunnen per type locatie of laadpaal rechten toegekend worden om actie te ondernemen.

3. Organiseer je asset management in eigen huis
Om contracten en de exploitatie te beheren is strak asset management op niveau van de gemeente nodig. De gemeente Arnhem leunt hierbij niet alleen op de data en instrumenten van marktpartijen, maar combineert deze zodat een totaalbeeld ontstaat. Elk contract heeft een dienstverleningsafspraak (SLA), met prestatie-doelen (KPI’s) waar een exploitant zich aan moet committeren. De belangrijkste data-punten hierin wil de gemeente in eigen huis kunnen monitoren. Monitoring van verbruik, inbedrijfspercentage (‘uptime’), snelheid van uitbreiding, verplaatsing of verwijdering is via een onafhankelijk dashboard te raadplegen. Zo kan de gemeente sturen op prestaties van marktpartijen en het laadnetwerk. Omdat de toekomst elektrisch is raakt dit niet alleen duurzaamheid (hoeveel CO2 besparen we?) maar ook de publieke portemonnee (hoeveel levert de exploitatie de gemeente op?).

Aanbevelingen:

• Laat het niet alleen over aan je exploitanten om je netwerk uit te bouwen en beheren, want ze hebben kaders nodig en het zijn er te veel
  verschillende. Neem de belangrijkste teugels in eigen hand.
• Data is nodig voor sturing. Data van de gemeente liggen vaak bij derde partijen, zoals exploitanten en andere overheden etc. Creeer
  data-eigenaarschap creëren, data delen, visie ontwikkelen om hoe om te gaan met data over laadnetwerk.
• Verken andere assets in bezit van de gemeente om evt. te combineren met laadvoorzieningen: trolleynet, rioolgemaal etc. door
  energieplanologie (kaartlagen in GIS-tool combineren en daarna aansluitingen toewijzen)
• Zorg voor intensief contact tussen partijen, zoals installatieverantwoordelijken van gemeente en exploitanten

Meer weten over hoe EVTools uw gemeente kan helpen?